Televizyon Görüntü Elemanları
Kamera Lambaları
Kamera, televizyon sisteminin ilk parçasıdır ve içindeki kamera lambası ile görüntüyü
elektriksel işarete dönüştürür. Resim 1.1’de bir video kamera, şekil 1.5’te ise video
kameranın basit bir iç yapısı görülmektedir.
Resim 1.1: Video kamera
Şekil 1.5: Video kameranın iç yapısı
Kamera lambası (tüpü), osilaskop tüpündekine benzer bir elektron demeti sistemine
sahiptir. Kamera lambaları fotoelektrik olayına göre çalışır. Ancak ekran yerine burada
fotokatot yüzey vardır. Şekil 1.6’da kamera lambasının basit çalışma prensibi gösterilmiştir.
Görüntü, kamera içindeki bir mercekten odaklanarak fotokatot üzerine düşürülür. Her
bir noktası farklı ışık gücüne sahip bu hayalî görüntü, fotokatot altındaki ikinci bir plakaya
aktarılır. Bu plaka arkadan bir elektron huzmesi ile satır satır taranır. Hayali görüntü her bir
noktasındaki farklı ışık gücüne bağlı olarak resim 1.3’te görüldüğü gibi elektriksel sinyale
(resim sinyaline) dönüştürülür.
Şekil 1.6: Video kameranın çalışma prensibi
Şekli incelediğimizde fotokatot üzerine düşürülen “A” harfinin katottan çıkan elektron
demeti tarafından ab-cd-ef-gh-ij-kl satırları şeklinde tarandığı görülmektedir. Bu tarama
sonucu elde edilen satırların her birinde “A” harfini oluşturan değişik miktarda siyah
noktacık vardır. Siyah noktacıklara sahip bu satırlar, fotokatotun altından bir bağlantı ile arka
arkaya resim sinyali olarak alınır. Bu satırlar üst üste konduğunda tekrar “A” harfi elde
edilir.
Ortikon Kamera Lambaları
Şekil 1.7’de ortikon kamera lambasının prensip şeması görülmektedir. Kamera
lambasının sol tarafında fotokatot ve resmin elde edildiği levha (target) vardır. Ortikon
lambaların bu tipinde, fotokatot ile resmin elde edildiği levha arasına parazit etkisi yapacak
elektron fazlalığını önleyen ince bir ızgara yerleştirilmiştir. Lambanın sol tarafında ise
osilaskoptaki sisteme benzer ısıtılan bir katotla elektron demeti yayma sistemi yer
almaktadır.
Şekil 1.7: Ortikon lambanın prensip şeması
Flamanla ısıtılan elektronlar, katottan çıkarak ince bir demet hâlinde ilerler. Bu demet,
testere dişi biçimli saptırma gerilimleri yardımıyla satır satır resmin elde edildiği levhayı
tarar. Televizyon normuna uygun olarak tarama sayısı saniyede 625 defadır. Demet saptırma
işlemi, osilaskoptan farklı olarak lambanın dışına yerleştirilen saptırma bobinleriyle
manyetik yoldan yapılmaktadır.
1.4.1.2. Vidikon Kamera Lambaları
Vidikon kamera lambaları şekillerinden de anlaşılacağı gibi çok küçük bir kamera
lambasıdır. Bu kamera lambaları diğer lambalara göre daha gelişmiş, daha ucuz olması
günümüzde halen yaygın olarak kullanılmasını sağlamıştır. Kapalı devre televizyon ve
transistörlü portatif televizyon kameralarında yaygın olarak kullanılmaktadır.
Vidikon lambanın ayrıntılı iç yapısı şekil 1.8’de gösterilmiştir. Vidikon ön yüzü ışığı
bozmadan geçirmesi için düz olarak yapılmış, havası boşaltılmış uzun bir cam tüpten
ibarettir. Ön yüzünün arka tarafında hedef levhası veya görüntü levhası yerine geçen ışığa
duyarlı madde bulunmaktadır.
Şekil 1.8: Vidikon kamera lambasının iç yapısı
Bu levha iki tabakadan yapılmıştır. Işığa bakan ön tarafında ışığı geçiren, elektriği
ileten ince bir tabaka vardır. Bu tabaka, kalay oksidinden (SnO) yapılmıştır. Bu tabaka ile
elektriksel bağlantı, tüpü çevreleyen ve hedef halkası denilen madensel bir metal tarafından
sağlanır. Bu halka işaret çıkış ucudur.
Hedef levhasının arka yüzünde elektron tabancasına bakan tarafta ışığa duyarlı madde
vardır. Bu tabaka fotoiletkendir. Tüpün arka kısmında elektron tabancası bulunur. Odaklama
ve saptırma tüpü boydan boya içine alan bobinler vasıtasıyla manyetik olarak yapılır.
1.4.2. Resim Tüpü
Resim tüpü, resim sinyalini resme çeviren katot ışınlı bir tüptür. Televizyonun ilk
üretilmeye başlandığı zamanlarda, osilaskoplarda kullanılan katot ışınlı tüp, resim tüpü
olarak kullanılıyordu. Teknolojinin gelişmesine paralel olarak resim tüpü, şekil ve yapı
değişikliğine uğrayarak günümüzdeki resim 1.2’de görülen şeklini almıştır.
Resim 1.2: Resim tüpü Şekil
1.9: Resim tüpünün iç yapısı
Bir resim tüpü şekil 1.9’da görüldüğü gibi 4 ana bölümden oluşmuştur.
Ø Elektron tabancası: Silindirik bir boyut içerisinde yer alır ve sürekli olarak
elektron yayar.
Ø Odaklama düzeni: Bu düzen, demeti ekran düzleminde tek bir ince nokta
olacak şekilde yoğunlaştırır.
Ø Saptırma: Tüp boynunun dış kısmındaki saptırma bobinleri elektron demetini
yatay ve düşey olarak saptırırlar.
Ø Fosforlu ekran: Elektron tabancasından gelen elektronlarla taranıp
aydınlanarak resmin oluşmasını sağlayan iç yüzeyi fosforla kaplı cam yüzeydir.
11
1.4.3. Elektron Tabancası
Elektron tabancasının görevi, ekrana çarptığında parlak bir benek oluşturacak ince bir
elektron demeti medyana getirmektir. Ekran üzerinde oluşan dairesel beneğin çapı d=h/n’dir.
Bu formülde h, resmin yüksekliği; n ise satır sayısıdır.
Elektron tabancası, silindir bir boru şeklindedir. Bu silindirin en arkasında resim
1.8’de görüldüğü gibi soketin takılacağı metal lamba ayakları (pin) bulunmaktadır. Bu metal
ayaklar tüpün içindeki elektrotlara bağlantılıdır. Şekil 1.10’da tüpün soket bağlantı uçları
verilmiştir.
Elektron tabancası içerisindeki alüminyum oksitten yapılmış flamana 6.3 V gerilim
uygulanır. Uygulanan bu gerilim ile flaman ısınır. Flamanın ısısı, hemen karşısındaki
tungsten-nikel karışımı katodu ısıtır. Katot ısıtılınca şekil 1.11’de görüldüğü gibi elektron
yayılmaya başlar. Katodun elektron yayan yüzü düz olup üzerine yine silindir şeklinde
birinci gri (G1) geçirilmiştir. Birinci gri, bulan kişinin adıyla anılmaktadır (Wehnelt silindiri).
G1’in, katodun elektron yayan kısmına bakan yüzeyinde elektronların geçmesi için bir
delik vardır (bk şekil 1.12). G1, katoda göre daha negatif potansiyelde tutulur. Bu griye,
ekrana giden elektron sayısını kontrol ettiğinden kontrol gri de denir. Bu grinin gerilimini
ayarlayan potansiyometre ekrana giden elektron sayısını ayarlayarak, aynı zamanda ekranın
parlaklığını da ayarlamış olur. Katottan çıkıp G1’in içinden geçen elektronlar +300V
potansiyele sahip G2 tarafından çekilerek hızlandırılır. Burada elektronların çok az bir kısmı
kalır; fakat diğer büyük kısmı, yüksek gerilime sahip ekran tarafından çekilir (şekil 1.13).
Negatif yüklü elektron demeti, ekrana doğru ilerlerken elektronların birbirini itmesi
nedeniyle yayılma eğilimindedir. G2 grisinin önünde ortaları delik üç silindirik elektrot (G3,,
G4, G5) bulunmaktadır. Bu elektrotlar, elektronları bir araya toplayarak ince bir nokta
oluşturacak şekilde ekrana odaklar. Bir araya gelen elektronlar, yüksek gerilimin de etkisi ile
büyük bir hızla ekrana vururlar. G3,, G4, G5 grileri oksitlenmeyen çelikten imal edilmiştir. G3
ve G5 grileri bir iletkenle birbirine ve ekran irtibatlıdır. Bu iki griye uygulanan gerilim 18-20
KV arasındadır. G4 grisine 0 ile +400V arasında gerilim uygulanmaktadır. G4 gerilimini
ayarlayan potansiyometre aynı zamanda odaklama (focus) potansiyometresidir.
1.4.4. Floresan Ekran
Floresan ekran resim tüpünde görüntünün meydana geldiği kısımdır. Resim tüpünün
ön yüzeyinin iç kısmı, Zn. Sn. Ag veya Zn.C.Sd. floresan (flouresant) madde ile
kaplanmıştır. Bu fosforlu yüzeye çarpan elektronlar, görünen beyaz ışık frekansına yakın bir
renkte ışıma yaparlar.
Yüksek gerilim trafosundan (EHT) elde edilen 18 KV’luk gerilimin etkisiyle elektron
demeti fosfor ekrana çekilir. Daha sonra yüksek gerilim diyodu ile doğrultulan bu gerilimin
filtresi de tüp tarafından yapılır. Tüpün iç kısmı, boyuna kadar ince bir alüminyum tabaka
ile kaplıdır. Dış kısmı ise grafit bir madde ile kaplanmıştır.
İç ve dış yüzeyler arasındaki yalıtkan cam, bir kondansatör oluşturarak çok küçük
değerlikli istenmeyen akımları şase eder. Tüpün dış yüzeyindeki grafit madde, üzerine sıkı
bir şekilde temaslandırılmış örgü tel ile şaselendirilmiştir. Resim tüpleri sert camdan imal
edilir. Cam kalınlığı ön kısımda 11 mm iken boyun kısmında 2 mm civarındadır. Bundan
dolayı tamir esnasında veya taşınırken boyun kısmına dikkat edilmesi gerekir.
1.4.5. Saptırma Bobinleri
Televizyonlarda görüntünün oluşabilmesi için elektron demetlerine ihtiyaç vardır.
Televizyon ekranında resmin oluşabilmesi için de ekrana çarptırılan elektron demetinin satır
satır taratılması gerekir. Bu işlemi yapabilmek için manyetik alanlar vasıtasıyla yatay ve
düşey doğrultuda saptırılması gerekir.
Şekil 1.15: Saptırma bobinleri
Şekil 1.15’te görüldüğü gibi tüpün boynuna yatay ve düşey doğrultularda karşılıklı
olarak yerleştirilmiş dört adet bobinle ekranın yatay ve düşey olarak taranması sağlanmıştır.
Düşey ve yatay çıkış katlarından gelen testere dişi dalgalarla elektron demetinin yatay ve
düşey saptırılması birlikte yapılır. Resim 1.3’te saptırma bobinleri ve düzeltme mıknatısları
görülmektedir.
Yatay saptırma bobinleri, semer şeklinde sarılmış olup paralele bağlanır. İki parçalı
düşey saptırma bobinleri ise bir ferit halka üzerine troid bezi şeklinde sarılmış olup seri
bağlanırlar. Yatay ve düşey saptırma bobinlerinin yarattıkları manyetik alanlar birbirine
diktir. Manyetik saptırmada, elektron demetinin eksenden sapma açısı bobinlerin içinden
geçen akımla doğru orantılıdır. Televizyonun ilk zamanlarında resim tüplerinin boyu
uzundu. Teknolojinin ilerlemesine paralel olarak tüp boyları kısalmış ve tüp derinliği az,
tarama açıları büyük olan televizyon alıcıları üretilmiştir.
Günümüzde sıvı kristal ekran veya diğer yeni teknolojilerle hazırlanmış 10 cm
genişliğinde duvara monte edilebilen televizyonlar üretilmektedir.
sizlere daha iyi ve faydalı olmamız için lütfen REKLAM'lara tıklayınız....
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder